De eerste vraag die je jezelf stelt wanneer je een oude (familie)foto in handen hebt, is: ‘wie of wat staat erop?’. De tweede vraag is: ‘wanneer is deze foto gemaakt?’. De eerste vraag is soms eenvoudig te beantwoorden, maar soms ook heel lastig. Met de tweede is dat net zo. Soms heb je geluk en staat er een jaartal op de achterkant gekrabbeld, soms heb je pech en heb je te maken met een onbekend persoon in een onbekende tijd. Hoe kun je dan tóch iets te weten komen over de foto?

De context

Hoe kom je aan de foto? Heb je hem gekregen van familie, dan heb je vaak al meer kans dat je hem kunt dateren. Je kunt dan vragen wie erop staan, bij welke tak van de familie hij vandaan komt en waar hij is genomen. Wellicht weten je familieleden wel waar dat vakantiehuis gestaan heeft of hoe die ene vrouw in het hoekje heette. Dat geeft je meteen aanwijzingen over de datering van de oude foto.
Heb je de foto zomaar in je bezit gekregen en weet je niet wie erop staat? Dan heb je een iets grotere uitdaging. Als je zelf niet verder komt, heb ik een aantal tips voor je.

Goed kijken

De allerbelangrijkste tip die ik je kan geven is: goed kijken. Wat zie je? Wat zie je nou écht? Zijn het zomaar mensen, of hebben ze een bepaalde connectie met elkaar? Staan ze tegen elkaar aan, lijken ze op elkaar? Welke kleding hebben ze aan, voor welk gebouw staan ze, kijken ze naar de camera of naar iets anders?
Door dit soort vragen kun je bepaalde hints krijgen die je de juiste weg kunnen wijzen. Wel moet je soms verder denken dan enkel wat je ziet. Je moet soms een echt onderzoekje opzetten om erachter te kunnen komen uit welk jaar jouw familiefoto komt. 

Als voorbeeld neem ik even onderstaande foto. Ik wist stiekem al wanneer hij was genomen, omdat dat in het fotoboek erbij stond.

Op de foto staat mijn oma, die in 1928 was geboren. Hij is genomen in Amsterdam, in de Jacob van Lennepstraat. De gevels zien er nog steeds hetzelfde uit. Daar kunnen we dus geen hints uit halen. Mijn oma lijkt hier een jaar of 20-30 te zijn. Dat zou dus uitkomen op ongeveer 1950 tot 1960. Dan hebben we het belangrijkste detail nog niet eens gehad, het kenteken!

Er zijn verschillende websites die oude kentekens hebben onderzocht of een overzicht hiervan hebben gemaakt. Het Nationaal Archief bezit verschillende registers met namen van eigenaren en motorvoertuigen en afgegeven kentekennummers. Maar de Contactgroep Automobiel- en Motorrijwielhistorie heeft mij bij deze foto geholpen. Op deze pagina staat halverwege een link naar een document met daarin de maanden en jaartallen waarin bepaalde kentekenletters zijn uitgegeven. NL voor motoren is uitgegeven in oktober 1951. Deze foto moet dus zeker weten na die maand zijn genomen. Omdat de datum er dus bij stond heb ik niet in het archief gekeken. Als dat bij jouw foto niet het geval is, is het slim om wel de registers op te vragen.

Mensen en gebouwen

Een ander voorbeeld is deze, stuk oudere foto. Omdat ik ook hiervan weet wie dit zijn, is deze foto eenvoudig te dateren.

Dit is het gezin van Dirk Luzienus Buurman en Martina Tissina Johanna Schlebaum uit Amsterdam. In totaal kregen ze acht kinderen, waarvan er twee op jonge leeftijd stierven. Op deze foto staan Martinus, Jan, Harmina Johanna, en Dirkje afgebeeld. Dirkje, met het witte jurkje, lijkt hier een jaar of 1 te zijn. Zij is geboren in 1902, en in 1906 werd er een broertje geboren. De foto zal dus waarschijnlijk gemaakt zijn rond 1903. Die periode komt ook overeen met de kleding die wordt gedragen.

Deze foto komt ook uit 1903. Een heel ander soort foto! Hier zien we het boerengezin Van Beek, uit Voorne-Putten en de Hoeksche Waard. De boerderij bestaat nog steeds, helaas zonder de prachtige daklijst. Links staat het gezin, waarvan het staande meisje mijn overgrootmoeder is op 12-jarige leeftijd. Let vooral ook even op de klederdracht van haar moeder!
Huizen-foto’s zijn vaak lastig te dateren. Huizen zijn redelijk onveranderlijk, kunnen decennia lang dezelfde gevel hebben en maken het je daardoor niet makkelijk. Het beste is daarom om je op de mensen te richten die eventueel op de foto staan.

De volgende foto is in Rotterdam genomen, op de 2e Middellandstraat.

Het was even zoeken, maar ook deze huizen staan er nog! Er zitten nu weliswaar andere winkels in, maar zo ziet dezelfde plek op Google Street View er nu uit:

Daar kun je dus weinig uit afleiden helaas. Wellicht kun je in zo’n geval iets met de winkels die je ziet, opzoeken in het Handelsregister bijvoorbeeld. Of op Delpher kijken of er advertenties zijn geplaatst door de betreffende winkels!

Zeitgeist

Als je weet wanneer de afgebeelde personen zijn geboren, helpt dat je heel erg in je zoektocht. Soms kun je de periode afleiden uit bepaalde type auto’s of de kleding die mensen dragen. Vergis je echter niet in deze kleding! Raadpleeg verschillende goede bronnen als je enkel kleding hebt om je foto mee te dateren. Afhankelijk van iemands woonplaats, sociaaleconomische status, leeftijd, de gelegenheid en de groep waarmee men zich identificeerde droegen mensen andere soorten kleding. In het Parijs van 1920 werden door de rijke bovenklasse prachtige jurken en kostuums gedragen, terwijl men er in de Jordaan echt anders bij liep, en een klein Gronings dorp daar ook niet mee te vergelijken was. En in de jaren ’60 droeg echt niet iedereen wijde broeken, minirokjes en bloemetjeshaarbanden. Ik heb ook foto’s van een chique diner waarop men mooie jurken en parelkettingen droeg, terwijl dezelfde personen thuis waren gefotografeerd in oude, versleten kleding.

Er is in de geschiedenis geen sprake van een zogenaamde zeitgeist, een bepaalde tijdsgeest die afbakent hoe een periode is geweest. Dé jaren ’20, ’30, ’40 of ‘50 bestaan niet, die jaren zijn door iedereen die toen leefde volstrekt anders beleefd. Let hierop bij het inschatten van een jaartal aan de hand van kleding. Misschien een open deur, maar het is wel iets waar je je bewust van moet zijn bij het dateren van je oude familiefoto’s.

(Hoewel deze foto toch wel érg jaren-50 aandoet!)

Heb je nu een foto waarvan je écht niet weet hoe oud hij is? Of wil je graag wat hulp bij het dateren van meerdere oude foto’s? Stuur me dan een berichtje via info@atavus.nl of het contactformulier en ik help je graag!